Rzeźbotwórcza działalność

Rzeźbotwórcza działalność co to?

Rzeźbotwórcza działalność lądolodów

Podobnie jak w przypadku lodowców górskich, rzeźba powstała na skutek działalności lodu lodowcowego (w lądolodzie) jest efektem procesów glacjalnych. Jednak ze względu na olbrzymie rozmiary lądolodu (i tym samym wielkie ilości wody w nim zawarte), duże znaczenie mają także formy utworzone w wyniku rzeźbotwórczej działalności wód z topiącego się lądolodu czyli procesów fluwioglacjalnych.

W przypadku lądolodu rzeźbi on teren całą swoją masą na obszarze tysięcy a nawet milionów kilometrów kwadratowych – zarówno czołem lądolodu jak i jego częścią właściwą. Jest to istotna różnica wobec lodowca górskiego, który swym zasięgiem obejmuje tylko niewielkie obszary górskie.

Kluczowa dla zrozumienia rzeźbotwórczej działalności lądolodu jest znajomość faktu, iż odnosi się to przede wszystkim to zjawisk historycznych. Ostatnie zlodowacenie zaczęło ustępować 12 000 lat BP (około 10 000 lat p.n.e.) i współcześnie działalność lądolodów ogranicza się wyłącznie do Grenlandii i Antarktydy. Kluczową cechą zlodowaceń jest to, iż nie zatrzymują się one na tysiące lat nieruchomo w pewnym punkcie, ale ciągle zmieniają swój zasięg. Zarówno sezonowo (lato-zima) jak i w cyklu wieloletnim, granica występowania lądolodu ciągle się przemieszcza. W ten sposób lądolód wielokrotnie penetruje ten sam teren, wciąż go przekształcając, aż do jego ostatecznego wycofania. W przeszłości geologicznej ziemi do zlodowaceń dochodziło wielokrotnie, ale inne procesy rzeźbotwórcze zacierają ślady dawnych zlodowaceń tak, że niewiele o nich współcześnie wiadomo. W terenie dobrze zachowują się tylko ślady niedawnej obecności lądolodu. Podobnie jak w przypadku lodowców górskich, działalność rzeźbotwórcza lądolodów dzieli się na erozyjną i akumulacyjną, między nimi zachodzi także transport. Wiele form utworzonych w ich wyniku jest podobnych do form utworzonych przez lodowce górskie, ale najczęściej mają one znacznie większą skalę.

Położenia – obszary znajdujące się bliżej strefy polarnej miały większe szanse na bycie objętymi przez działalność lądolodów, podczas gdy niektóre obszary są całkowicie pozbawione takiej możliwości (za wyjątkiem zlodowaceń globalnych) Zmian klimatycznych w przeszłości historycznej – wpływający na zmianę zasięgu zlodowacenia Lokalnych warunków terenowych – w szczególności wysokie pasma górskie stanowiły naturalną barierę ograniczającą zdolność lądolodu do rzeźbienia terenu

W toku działalności rzeźbotwórczej w obrębie erozji wyróżnia się procesy wspólne dla lądolodów i lodowców górskich, takie jak: Detrakcja – wyrywanie z podłoża dużych bloków skalnych i ich przenoszenie, czasami (w przypadku lądolodów) na odległości sięgające nawet tysięcy kilometrów (w przypadku lodowca górskiego oczywiście na odległość znacznie mniejszą). Detersja – polerująca działalność lodowca, wygładzanie skał podłoża po których przemieszcza się lodowiec (lub lądolód) za pomocą lodu lodowcowego i uwięzionych w nim transportowanych skał. Egzaracja – zdzieranie materiału skalnego z podłoża przez czoło lodowca (lądolodu) i następnie jego wciąganie wgłąb lodu lodowcowego.

Utworzone przez lód z lądolodu (glacjalne) – erozyjne i akumulacyjne Utworzone przez wodę z topniejącego lądolodu (fluwioglacjalne) – erozyjne i akumulacyjne Jednocześnie skutki (w postaci rzeźby terenu) historycznych zlodowaceń (za wyjątkiem zlodowaceń globalnych) zwłaszcza w plejstocenie, odnoszą się niemal wyłącznie do półkuli północnej, co jest wynikiem globalnego rozmieszczenia lądów (na półkuli południowej poza Antarktydą żaden ląd nie znajduje się dostatecznie blisko obszarów polarnych by mógł zostać objęty zlodowaceniem na dużą skalę).